Slim lichaamstaal in je gesprekken: zo gebruik je je handen
Je sollicitatiegesprek draait niet alleen om wat je zegt, maar vooral om hoe je het zegt. Uit onderzoek blijkt dat non-verbale communicatie tot wel 70 procent van onze totale communicatie bepaalt. Hoe je dat in je voordeel gebruikt vertelt non-verbale communicatie-expert en oprichter van Body Signals Academy Ashwin Taneja in zijn tweede blog voor Intermediair. Beeld je eens in: je spreekt een sollicitant die zichzelf omschrijft als een geboren leider. Maar terwijl hij dat zegt, blijven zijn armen strak langs zijn lichaam hangen of verstopt hij zijn handen diep in zijn zakken. Geen ondersteunende handgebaren, geen openheid — alleen geslotenheid en terughouding. Zijn woorden klinken overtuigend, maar zijn lichaam vertelt iets anders. Juist het ontbreken van natuurlijke, ondersteunende handgebaren kan ervoor zorgen dat zijn verhaal minder krachtig overkomt. En dát kan in een sollicitatiegesprek net het verschil maken tussen overtuigen of twijfels zaaien. Sterkere indruk door non-verbale-communicatie Gelukkig kun je met een paar simpele aanpassingen in je handgebaren direct een betere indruk maken. Eén van de krachtigste manieren om openheid en zelfvertrouwen uit te stralen, is door bewust je handpalmen te laten zien. Wat zeggen je handen over jou tijdens een sollicitatiegesprek? Je handen zeggen namelijk meer dan je denkt. Ze ondersteunen je verhaal, laten zien hoe je je voelt en kunnen zelfs bepalen of iemand jou als betrouwbaar ervaart. In een sollicitatiegesprek is dat extra belangrijk. Je wilt immers een sterke indruk achterlaten en het vertrouwen van je gesprekspartner winnen. Waarom zichtbare handen belangrijk zijn Van oudsher vertrouwen mensen anderen sneller wanneer ze hun handen kunnen zien – vooral de handpalmen. Dat heeft een evolutionaire basis: open handen laten zien dat je geen gevaar vormt. Verborgen handen kunnen namelijk een wapen verbergen en daarmee het begin van een aanval zijn, open handen laten zien dat je eerlijk en open naar de ander bent. Ook al is een sollicitatiegesprek geen levensbedreigende situatie, je hersenen kunnen het onbewust als spannend of bedreigend ervaren. Verborgen handen – bijvoorbeeld onder de tafel of in je zakken – kunnen hierdoor ongemerkt een negatief signaal afgeven. Wat je handen (onbewust) uitstralen Zelfs als je er niet op let, communiceren je handen constant. Hier zijn een aantal veelvoorkomende handhoudingen en wat ze kunnen uitstralen: Open handpalmen: eerlijkheid, openheid, toegankelijkheid Handen onder de tafel of in je schoot: onzekerheid, geslotenheid Gekruiste armen met handen verborgen: defensieve houding, niet openstaan voor feedback Overmatig friemelen of bewegen: zenuwachtigheid, verhoogde spanning Rustige, ondersteunende handgebaren: zelfvertrouwen, controle, betrokkenheid Tijdens een sollicitatiegesprek wil je vooral openheid, rust en betrokkenheid uitstralen. Daarom is het belangrijk om je bewust te zijn van je handpositie en -gebruik. Praktische tips voor je handgebruik 1. Laat je handen zien Zodra je gaat zitten, leg je handen losjes op tafel. Vermijd het verstoppen onder de tafel of in je schoot. 2. Gebruik ondersteunende gebaren Kleine, rustige handgebaren maken je verhaal levendiger en natuurlijker. Ze ondersteunen wat je zegt en zorgen voor meer impact. Denk bijvoorbeeld aan een open hand wanneer je een samenwerking toelicht, of een lichte beweging om een resultaat te onderstrepen. Wil je beheerst en professioneel overkomen? Houd je gebaren dan binnen deze vuistregel: laat je handen niet boven je hoofd uitsteken en niet wijder reiken dan schouderbreedte. 3. Voorkom gesloten houdingen Gekruiste armen of handen strak tegen je lichaam maken je minder benaderbaar. Kies voor een open, ontspannen houding. Zie ook mijn tips over het verwijderen van barrières. 4. Let op afleidend gedrag Friemelen met een pen, je nagels of een horloge leidt af van je verhaal en komt onrustig over. Wat als je zenuwachtig bent? Het is volkomen normaal om gespannen te zijn tijdens een sollicitatie. Veel mensen hebben dan de neiging hun handen te verbergen of stil te houden. Toch helpt het juist om ze bewust zichtbaar en rustig te houden. Zelfs als je je nerveus voelt, kun je met open handgebaren en een ontspannen houding wél zelfvertrouwen uitstralen. Sterker nog: mensen die een leugen proberen te verbergen, gebruiken juist opvallend mínder handgebaren. Dat komt doordat liegen extra mentale energie kost – je moet immers een verhaal verzinnen én geloofwaardig overkomen. Daardoor blijft er minder ruimte over voor natuurlijke, ondersteunende gebaren. Je brein focust zich op controle, en dat zorgt vaak voor verstijving. Juist daarom worden weinig handgebaren soms onbewust gezien als een signaal van oneerlijkheid of onzekerheid. Laat dus je handen spreken – ook als je zenuwen voelt. Ze helpen jouw verhaal geloofwaardig, open en authentiek over te brengen. Je handen als verlengstuk van je boodschap Een (sollicitatie)gesprek draait dus niet alleen om wat je zegt, maar ook om hoe je het zegt. Je lichaamstaal – en vooral je handen – versterken jouw verhaal. Door je handen bewust in te zetten, laat je zien dat je open, betrouwbaar en zelfverzekerd bent. En daarmee vergroot je je kans op succes aanzienlijk.
Culturele verschillen in lichaamstaal 2.0: do’s & don’ts
Het gaat niet alleen om wat je zegt, maar vooral om hoe je het zegt. Uit verschillende studies blijkt dat non-verbale signalen – dus alles behalve het gesproken woord – het grootste deel van onze communicatie bepalen. Volgens non-verbaal communicatie-expert Joe Navarro (voormalig FBI-agent en auteur van What Every BODY is Saying) kan dit oplopen tot wel 60 à 65 procent van de totale communicatie. Maar wat als die lichaamstaal in een andere cultuur iets heel anders betekent dan jij bedoelt? In internationale werkomgevingen of bij samenwerking met buitenlandse partners is het belangrijk om je bewust te zijn van deze culturele verschillen. Een goedbedoeld gebaar of een zelfverzekerde houding kan in een andere context juist verkeerd overkomen. Dat kan onbedoeld invloed hebben op het verloop van een gesprek, samenwerking of onderhandeling. In dit artikel neem ik je mee in een aantal veelvoorkomende vormen van non-verbale communicatie. Zoals oogcontact, persoonlijke ruimte en handgebaren. Bij elk onderdeel zoom ik in op duidelijke culturele verschillen, met voorbeelden uit diverse landen. De landen zijn gekozen op basis van opvallende contrasten binnen het specifieke aspect van lichaamstaal, zodat je een goed beeld krijgt van hoe sterk interpretaties kunnen variëren en waar je dus alert op moet zijn. 1. Oogcontact: direct of juist onbeleefd? In Nederland wordt oogcontact vaak gezien als een teken van eerlijkheid en zelfvertrouwen. We leren al jong: “Kijk iemand aan als je met hem of haar praat.” In zakelijke gesprekken bevestigt oogcontact betrokkenheid en interesse. Maar in andere culturen ligt dat anders: Japan & Zuid-Korea: te veel oogcontact kan worden gezien als agressief of respectloos, vooral ten opzichte van iemand met een hogere status. Verenigde Staten: direct oogcontact wordt sterk gewaardeerd en gezien als assertief, wat heel belangrijk is in sales en onderhandelingen. Arabische landen: oogcontact is belangrijk, maar de intensiteit en de duur zijn afhankelijk van de cultuur. Tussen mannen is het gewenst, maar tussen mannen en vrouwen is het juist vaak taboe. Tip: observeer hoe je gesprekspartner oogcontact gebruikt. Pas je stijl aan zonder jezelf te verliezen. Een glimlach en zachte blik kunnen universeel als vriendelijk worden ervaren. 2. Persoonlijke ruimte: hoe dichtbij mag je komen? De fysieke afstand die mensen aanhouden tijdens gesprekken, ook wel ‘proxemics’ genoemd, verschilt sterk per cultuur. Latijns-Amerikaanse landen & het Midden-Oosten: hier is het normaal om dicht bij elkaar te staan, zelfs bij zakelijke ontmoetingen. Een stap achteruit doen kan als afstandelijk of afwijzend overkomen. Nederland, Duitsland & Scandinavië: meer persoonlijke ruimte wordt gewaardeerd. Te dicht bij iemand staan voelt al snel ongemakkelijk of opdringerig. Tip: let op signalen van de ander. Doet iemand ongemerkt een stap achteruit? Dan is het tijd om wat meer afstand te nemen. Respecteer fysieke grenzen, ook als die anders zijn dan je gewend bent. 3. Handgebaren: universeel of riskant terrein? Een duim omhoog, een knikje, of het bekende ‘OK’-gebaar: we gebruiken ze vaak zonder erbij na te denken. Maar gebaren zijn misschien wel het meest cultureel gevoelige onderdeel van lichaamstaal. Het OK-gebaar (vinger en duim in een cirkel): in Nederland betekent het ‘prima’. In Brazilië en Turkije is het echter een belediging. Handen in de zakken: in veel Aziatische landen wordt dit in zakelijke context als lui of ongeïnteresseerd gezien. Tip: gebruik neutrale gebaren en wees terughoudend met symbolische handbewegingen totdat je de lokale gewoontes goed kent. Bij twijfel: laat je handen open en zichtbaar zijn, dat straalt vertrouwen uit. 4. Gezichtsuitdrukking en glimlach: oprecht of sociaal masker? In Nederland waarderen we een oprechte glimlach. Een vriendelijke uitdrukking opent gesprekken en breekt het ijs. Maar in andere culturen zijn gezichtsuitdrukkingen meer gereguleerd of juist minder voorspelbaar. Rusland: een glimlach wordt pas gegeven als er écht iets te lachen valt. Te veel glimlachen kan als onecht of naïef worden opgevat. Verenigde Staten: glimlachen hoort bij klantvriendelijkheid, zelfs als het niet oprecht is. Japan: glimlachen wordt vaak gebruikt om ongemakkelijke situaties te verzachten, zelfs bij ongemak of onenigheid. Tip: lees een glimlach in context. Let op de ogen en lichaamshouding om te bepalen of iemand zich écht op zijn gemak voelt. Spiegel je eigen gezichtsuitdrukking subtiel aan de ander. 5. Dominantie en hiërarchie: wie neemt het woord? In Nederland kennen we een relatief vlakke hiërarchie. We waarderen gelijkwaardigheid en directe communicatie, ook richting leidinggevenden. In lichaamstaal zie je dat terug: we durven iemand recht aan te kijken, een open houding aan te nemen en ruimte in te nemen tijdens het spreken. Maar: In China of India is de hiërarchie is veel sterker. De lichaamstaal richting een meerdere is respectvol, terughoudend en bescheiden. Iemand onderbreken of fysiek domineren (bijvoorbeeld met brede armgebaren) wordt als ongepast gezien. In Frankrijk of Italië bestaat hiërarchie, maar is er meer ruimte voor expressie, zelfs richting een leidinggevende. Hier telt charisma. Tip: voel aan wie de beslisser is in het gesprek, en wees bewust van jouw houding en toon. Toon respect in lichaamstaal. Bijvoorbeeld door te knikken, te wachten met spreken en geen dominante houding aan te nemen als dat niet gewenst is. Zie ook: https://bodysignals.nl/culturele-verschillen-lichaamstaal/ Praktische tips voor culturele lichaamstaal in business 1. Doe je huiswerk Verdiep je vooraf in de cultuur van je gesprekspartner. Niet alleen in woorden, maar ook in lichaamstaal. 2. Observeer actief Let op hoe anderen zich gedragen: hoeveel afstand houden ze, hoe gebruiken ze hun handen, wat doen ze met hun gezicht? 3. Spiegel subtiel Spiegelen is een krachtige manier om verbinding te maken, maar doe het met subtiliteit. Je laat zien dat je de ander respecteert en begrijpt. 4. Vraag als je twijfelt In veel culturen wordt het gewaardeerd als je interesse toont in gewoontes. Vraag bijvoorbeeld: “Hoe begroeten jullie elkaar hier normaal gesproken bij zakelijke meetings?” 5. Wees jezelf, maar blijf flexibel Authentiek zijn is belangrijk, maar flexibiliteit is het aller belangrijkste. Door kleine aanpassingen te maken, kun je veel effectiever communiceren zonder je eigen waarden los te laten. Ken de culturele nuances in non-verbale communicatie Lichaamstaal is in de basis universeel: overal ter wereld gebruiken mensen gezichtsuitdrukkingen, gebaren en houding om te communiceren. Maar de manier waarop die signalen worden
